Ervaringen gedurende een 10-daagse Vipassana stilte retraite
Categorie Mindfulness

De stilte retraite zit erop. Tien dagen lang heb ik in algehele stilte geleefd, ruim tien uur per dag gemediteerd en verder niets anders gedaan dan slapen, eten en wandelen. Geen mobiele telefoon, geen internet, geen sociaal contact, geen boek, geen papier, geen pen, geen muziek. Wat een luxe! Alles werd verzorgd. Een plek om te slapen, een prachtige tuin om te wandelen, heerlijke maaltijden en een warme douch. Je hoefde je alleen het programma te volgen en je aan een aantal regels te houden zoals onthouding van doden, stelen, liegen, seksuele activiteiten en verdovende middelen.
Piece of cake
Ja die regels wel, de rest alleen niet. De cursus leert je in beginne te mediteren. Nu was ik al bekend met mediteren dus daarvoor kwam ik niet. Wat de cursus je ook leert is om het diep gewortelde patroon van onze geest te veranderen om zo jezelf te bevrijden van de ketens van het lijden. Daarvoor kwam ik wél. Ik liep namelijk al jaren tegen dezelfde problemen aan en herkende bepaalde patronen in mezelf waar ik maar niet van af leek te kunnen komen. Ik zocht een opening in mijn vicieuze cirkel.
Geestelijke operatie
Deze tiendaagse cursus kan worden vergeleken met een zware chirurgische geestelijke operatie. Vergelijk het met een fysieke operatie, zoals bijvoorbeeld een darminfectie. De chirurg moet de wond eerst openmaken om het pus eruit te laten komen, waarna de wond kan genezen en zo de klachten uiteindelijk verdwijnen. De oorzaak van de ziekte moet verwijderd worden. Bij een geestelijke operatie ben je echter zelf de chirurg. Je moet zelf de wond openmaken en dat is eng en zelfs hard werken. Ook moet je zelf het pus eruit halen. En dat pus stinkt, het is vies, en het drukken op de wond doet pijn – heel veel pijn.
Even doorbijten zo’n stilte retraite
Toch moet je hier door heen om de kern van het probleem aan te pakken. Ik wilde weg, de eerste dag van de cursus wilde ik vluchten van alle ellende. Van het ruim tien uur per dag in meditatiehouding zitten, de fysieke pijn in mijn heupen, rug en schouders was ondragelijk. Daarbij vond ik het ‘geitenwollensokken-gehalte’ dermate hoog en mijn medestudenten maar een stelletje wacko’s. Ik voelde me ellendig en wilde gaan. Ik voelde afkeer voor de situatie waarin ik mezelf had gebracht en zat nog geheel vast in mijn oude patroon. Hoe doorbreek je dat patroon van je slecht voelen? Op intellectueel niveau begreep ik wel waar de sleutel lag: acceptatie. Maar op ervaringsniveau ontbrak er nog een deel. Want ik wilde me niet slecht voelen!
Het patroon doorbreken
Hoe kun je het patroon van je slecht voelen doorbreken? Ik zal het proberen uit te leggen op intellectueel niveau. Op ervaringsniveau moet je het uiteindelijk zelf ervaren. We hebben zes zintuigen. Vijf lichamelijke: zicht (ogen), reuk (neus), gehoor (oren), smaak (tong) en gevoel (huid). Het zesde zintuig is onze geest. De geest bestaat uit vier onderdelen: het bewustzijn, het denken, het voelende deel en het reagerende deel. Ons bewustzijn detecteert dat er iets gezien wordt, iets geroken, iets geproefd, gehoord of gevoeld. Het denkende deel van onze geest ‘oordeelt’ vanuit conditionering of datgene dat zintuigelijk is waargenomen – positief of negatief is. Is datgene wat we zien mooi of lelijk? Is de geur in onze neus aangenaam of onaangenaam? Horen we een fijn geluid of is het onprettig?
Mentaal labelen
Het waardeoordeel dat het denkende deel van onze geest geeft aan de ervaring van dat moment, zorgt voor contact met het gevoelsdeel van onze geest. Dit contact creëert een fysieke reactie in ons lichaam. Een gevoel. Een prettig gevoel, zoals een vibratie of fijne trilling. Of een onprettig gevoel zoals pijn, jeuk of heftige kloppingen. Een scala aan waarnemingen is mogelijk. Dan komt het vierde deel van de geest in actie. De reactie. We reageren met afkeer of verlangen. Afkeer naar de negatieve sensaties en verlangen naar de positieve sensaties. We willen er meer van, of juist vanaf. Hier ligt de sleutel. Zodra we ophouden met reageren. Reageren met afkeer of verlangen, is de pus uit de wond.
Reageren met verlangen en afkeer
We zijn verslaafd geworden aan de sensatie die we in ons lichaam voelen. We voelen wel dat we goed in ons vel zitten of dat we ons terneergeslagen of zelfs depressief voelen, maar we reageren hierop met afkeer en verlangen. Hierdoor ontstaat hechting. We kunnen of willen er niet vanaf. Voorbeeld: je wilt een auto om je te vervoeren. Zodra je deze auto hebt, is dat fijne gevoel al snel vervlogen. Je wilt een grotere auto, een duurdere auto. Een nog grotere auto, een tweede auto en derde. Een heel wagenpark! Waarom? Omdat we steeds die fijne sensatie willen ervaren.
Wat is het probleem?
We zijn niet verslaafd aan materie, maar aan de sensatie die het verlangen naar iets teweegbrengt. Die sensatie vervliegt zodra het doel bereikt is. Zo blijven we jagen naar meer en nóg meer. Om telkens opnieuw die sensatie te ervaren. De afkeer van een negatieve sensatie werkt hetzelfde. We willen deze niet ervaren, we willen ervan af terwijl deze er in de werkelijkheid toch is. En we lijken er niet vanaf te kunnen komen, het houd ons in zijn greep.
Is onze geest ziek?
Ja, eigenlijk kunnen we wel stellen dat onze geest ziek is. De laatste drie onderdelen van onze geest zijn zo actief geworden, dat ons bewustzijn; het vermogen om te detecteren dat er een lichamelijke gewaarwording is, alleen nog oppervlakkig werkt. Meditatie leert het bewustzijn weer een grotere rol in de geest te geven. Het ‘denken’, de constante gedachtestroom, is door conditionering heel actief geworden. Een constante stroom van gedachten. Herinneringen en toekomstplannen. Altijd in verleden of toekomst. Meditatie leert je het denkende deel van de geest zoveel mogelijk op ‘non-actief’ te zetten. Hierdoor krijgt het bewustzijn nu, op steeds subtieler niveau de kans om steeds meer en subtielere sensaties waar te nemen.
Maar wat gebeurt er dan op zo’n stilte retraite?
Wat ervaar je dan precies in meditatie? Je ervaart de vergankelijkheid van alles. Als je bewustzijn maar scherp genoeg is, is er op elk moment op elke plek in het lichaam, een sensatie waar te nemen. Een sensatie komt op en vroeg of laat vergaat deze weer. Het is het proces van geboren worden en doodgaan. Deze vergankelijkheid ervaar je zelf, door het waarnemen van het komen en gaan van de sensaties binnenin je lichaam.
Het ontbrekende puzzelstukje vond ik tijdens een stilte retraite
Op ervaringsniveau kwam voor mij de werkelijkheid – de natuur van alles, zo duidelijk binnen. Positief of negatief, het was opeens niet meer belangrijk omdat ik wist én heb ervaren dat alles onstabiel en vergankelijk is. Dit laatste puzzelstukje ontbrak voor mij. Als je mij vraagt hoe ik de tiendaagse stilte retraite heb ervaren, een aantal kernwoorden: bootcamp, heftig, intens, zwaar, bijzonder, magisch, emotioneel, dankbaar en van onschatbare waarde. Deze ervaring heeft me een evenwichtiger mens gemaakt. Ik voel me opgeruimder en relaxter en kan het iedereen van harte aanbevelen!
Meer informatie over vipassana en meditatiecentra bij jou in de buurt.
Vipassana is de leer van Gautama de Buddha en er schuilt nog veel meer wijsheid in zijn leringen. Hierop zal ik volgende blogposts verder ingaan.
Meer lezen van Dominique van Wingerden, ademcoach & loopbaancoach uit Leiden
- Wat is een burn out?
- Wat is meditatie nu eigenlijk?
- Ratio versus gevoel
- Perceptie van de werkelijkheid
- Mijn verwachtingen voorafgaand aan de stilte retraite
Door: Dominique van Wingerden - augustus 2015